Hakkımızda

   Kadromuz

Bugün hemen herkesin her gün kullandığı “tükenmez kalem” in bir Macar icadı olduğunu biliyor muydunuz? Ya da Macar bilim adamı Albert Szent-Györgi’nin her soğuk algınlığı yaşadığımızda kullandığımız “C Vitamini” ni bulduğu için Nobel ödülü kazandığını?

Yaptıkları araştırmalarla ve icatlarıyla bilime ve insanlığa katkılarda bulunmuş olan çok sayıda Macar bilim insanı var. Zaten, bu çalışmalar gözlerden kaçmamış ve bir çok Macar kökenli bilim adamı Nobel ile ödüllendirilmiş.

Nobel kazananlar

Nobel’e layık görülen ilk Macar Fülöp Lenard olmuş. Katot ışınları alanında yaptığı çalışmalarla, 1905 yılında Nobel Fizik ödülünü kazanmış. İkinci Nobel ödülü ise, 1914 yılında, Tıp dalında, Robert Barany’ye verilmiş.

1925 yılında Kimya dalında ödül kazanan Richard Zsigmondy ise sıvı karışımların heterojen yapısına dair çalışmaları ile tanınıyor. “C Vitamini” ni bulan Albert Szent- Györgyi de 1937 Nobel Tıp ödülünün sahibi. Szeged şehrindeki üniversitenin Tıp Fakültesi bugün onun adını taşıyor. 1943 yılında ise, György Hevesy Nobel Kimya ödülünü kazanan ikinci Macar olmuş. Radyoaktif izotopların kullanımı üzerinde çalışan Hevesy, Hafniyum elementini keşfedenlerden biri ve nükleer tıp dalının kurucularından olmakla da ünlü.

Nobel Tıp ödülünü üçüncü kez kazanan Macar olan György Bekesy, iç kulağın işitsel kısmının işlevi üzerine yaptığı araştırmalarla tanınıyor 1961 yılında ödülün sahibi olmuş. 1963 ve 1971 yıllarında ise, Nobel Fizik ödülleri Macarların. Önce Jenö Wigner nükleer fizik alanındaki çalışmalarıyla, sonra da, “Holografi” yi keşfeden Denes Gabor ödülleri kazanmışlar.

Ardından, peşpeşe iki Kimya ödülü geliyor: 1986 yılında, Janos Polanyi, 1994 yılında ise, hidrokarbür üretiminde devrim niteliğinde bir buluş yapan György Olah. Ama, 1994 yılında kazanılan bir Nobel ödülü daha var: Ekonomi ödülü, oyun kuramı alanındaki çalışmalarıyla tanınan Janos Harsanyi’ye verilmiş. 2000’li yılların Nobel ödüllüleri ise, 2002 yılında Nobel Edebiyat ödülünün sahibi olan İmre Kertesz ve 2004 Kimya ödülünü kazanan Abraham Hershko.

Mucitler ülkesi

Macaristan bir mucitler ülkesi; Nobel ödülü almasalar da çok önemli ve heyecan verici teknolojik buluşlara imza atanlar var. Örneğin, Leo Szilard atom araştırmalarıyla ünlü. Garip sorularla arkadaşlarının kafasını karıştırmayı pek sever ve politik kehanetleriyle tanınırmış. Bir otelde her zaman hazır bir bavulla yaşama alışkanlığı edinmiş. Zincirleme nükleer reaksiyon üzerine kafa yoran bu bilim adamı, nükleer enerjiyi askeri amaçlarla kullanmayı ilk geliştirenlerden. Amerika’nın Manhattan askeri araştırma projesinde çalışmaya başlamış ancak atom bombasının sadece caydırı amaçlarla kullanılması fikrinde olduğu için sorun yaşamış, başkaldırmış ve Avrupa’da Amerikalılarla rekabet edecek bir araştırma merkezi kurulmasına ön ayak olmuş.

Ede Teller ise hidrojen bombasının mucidi ve bu silahın ateşli savunucusu. Zor biri olan Teller, 80’li yıllarda Yıldız Savaşları programının da ana destekçilerinden olmuş; adını taşıyan bir göktaşı var. Todor Karman ise, havacılık ve uzay mühendisliği alanındaki katkılarıyla tanınıyor. I.Dünya savaşı sıralarında ilk helikopterlerden birinin de planlarını çizmiş, Ay ve Mars gezegenindeki kraterlere adı verilmiş.

Olağanüstü bir yetenek olan Janos Neumann, bilgisayarın yaratıcılarından. İki mercekli objektif ise, Jozsef Petzval tarafından bulunmuş. Elektrikli motor ve dinamonun mucidi de Anyos Jedlik. Karoly Zipernowsky de boş durmamış, iki meslektaşı Otto Blathy ve Miksa Deri ile birlikte elektrik transformatörünü bulmuş.

Tivadar Puskas telefon santralini icat etmiş. Söylentiye göre bütün dünyada kullanılan “alo” kelimesinin kaynağında o var; ilk denemesinde, Macarcada “duyuyorum” anlamına gelen “hallom” cevabını vermiş. Denemeyi izleyen yabancılar kelimeyi taklit edip tekrarlayınca uluslararası hale gelmiş. Donat Banki de karbüratörün mucidi. İlham kaynağının, ağzında su püskürten bir aparatla çiçek sularken gördüğü bir çiçek satıcısı olduğu söyleniyor.

Tükenmez kalemin yaratıcısı ise, gazeteci Laszlo Jozsef Biro. Nazi baskısı nedeniyle kaçtığı Arjantin’de, “mürekkep damlatmayan” kalemi üreten ilk fabrikanın açılması onun eseri. Zekâ ya da sabır küpü adını verdiğimiz ve 80’li yıllara damgasını vuran Rubik Küpü, mimar Ernö Rubik tarafından icat edilmiş. Bu sevimli mekanik bulmaca dünyanın en çok satılan oyuncağı; keşfinin 40. yıldönümü 2014’te kutlanacak.

Peter Karoly Goldmark ise renkli televizyonu geliştirmesi ve 1980’ler öncesinde müzik dinlenen her evde bulunan “uzunçalar”ların, yani 33’lük plakların yaratıcısı.

Matematikçi Frigyes Riesz fonksiyonel analizin kurucularından. Bugün kendi adıyla anılan teoremleri bulmuş. Yine dahi olarak adlandırılan Janos Bolyai, Öklid paralellik aksiyomunu kanıtlamış; üstelik benzer bir çalışmanın kendisinden önce yapıldığını bilmeden. Aralarında Çince ve Tibetçenin de bulunduğu dokuz dil biliyor ve çok iyi keman çalıyormuş. İstatistikçi Laszlo Kiss anket yöntemleri ve araçları konusunda önemli rol oynamış. Amerikan yönetiminin ilk resmi anket uzmanı ünvanına sahip ve birçok yeniliğe imza atmış.

Milyarder Charles Simonyi ise, Microsoft Word ve Excel programlarının geliştirilmesinde önemli rol oynamış bir bilgisayar yazılımcısı. Simonyi, uzaya iki kere giden ilk turist. Taşınabilir dosya sistemlerini oluşturmuş ve değişkenlerin isimlendirilmesiyle ilgili bir yöntem olan Macar Notasyonu’nu geliştirmiş.