Bugün hemen herkesin
her gün kullandığı
“tükenmez kalem”
in bir Macar icadı
olduğunu biliyor muydunuz?
Ya da Macar bilim adamı Albert
Szent-Györgi’nin her
soğuk algınlığı yaşadığımızda
kullandığımız “C Vitamini”
ni bulduğu için Nobel
ödülü kazandığını?
Yaptıkları araştırmalarla ve
icatlarıyla bilime ve insanlığa
katkılarda bulunmuş olan
çok sayıda Macar bilim insanı
var. Zaten, bu çalışmalar
gözlerden kaçmamış ve bir
çok Macar kökenli bilim
adamı Nobel ile ödüllendirilmiş.
Nobel kazananlar
Nobel’e layık görülen ilk Macar
Fülöp Lenard olmuş. Katot
ışınları alanında yaptığı çalışmalarla,
1905 yılında Nobel
Fizik ödülünü kazanmış.
İkinci Nobel ödülü ise, 1914
yılında, Tıp dalında, Robert
Barany’ye verilmiş.

1925 yılında Kimya dalında
ödül kazanan Richard Zsigmondy
ise sıvı karışımların
heterojen yapısına dair çalışmaları
ile tanınıyor. “C Vitamini”
ni bulan Albert Szent-
Györgyi de 1937 Nobel Tıp
ödülünün sahibi. Szeged şehrindeki
üniversitenin Tıp Fakültesi
bugün onun adını taşıyor.
1943 yılında ise,
György Hevesy Nobel
Kimya ödülünü kazanan
ikinci Macar olmuş. Radyoaktif
izotopların kullanımı
üzerinde çalışan Hevesy, Hafniyum
elementini keşfedenlerden
biri ve nükleer tıp dalının
kurucularından olmakla da
ünlü.

Nobel Tıp ödülünü üçüncü
kez kazanan Macar olan
György Bekesy, iç kulağın
işitsel kısmının işlevi üzerine
yaptığı araştırmalarla tanınıyor 1961 yılında ödülün sahibi
olmuş. 1963 ve 1971 yıllarında
ise, Nobel Fizik ödülleri
Macarların. Önce Jenö Wigner
nükleer fizik alanındaki
çalışmalarıyla, sonra da, “Holografi”
yi keşfeden Denes
Gabor ödülleri kazanmışlar.
Ardından, peşpeşe iki Kimya
ödülü geliyor: 1986 yılında,
Janos Polanyi, 1994 yılında
ise, hidrokarbür üretiminde
devrim niteliğinde bir buluş
yapan György Olah. Ama,
1994 yılında kazanılan bir Nobel
ödülü daha var: Ekonomi
ödülü, oyun kuramı alanındaki
çalışmalarıyla tanınan
Janos Harsanyi’ye verilmiş.
2000’li yılların Nobel ödüllüleri
ise, 2002 yılında Nobel
Edebiyat ödülünün sahibi
olan İmre Kertesz ve 2004
Kimya ödülünü kazanan Abraham
Hershko.
Mucitler ülkesi
Macaristan bir mucitler ülkesi;
Nobel ödülü almasalar da çok
önemli ve heyecan verici teknolojik
buluşlara imza atanlar
var. Örneğin, Leo Szilard
atom araştırmalarıyla
ünlü. Garip sorularla arkadaşlarının
kafasını karıştırmayı
pek sever ve politik kehanetleriyle
tanınırmış. Bir otelde
her zaman hazır bir bavulla
yaşama alışkanlığı edinmiş.
Zincirleme nükleer reaksiyon
üzerine kafa yoran bu bilim
adamı, nükleer enerjiyi askeri
amaçlarla kullanmayı ilk geliştirenlerden.
Amerika’nın
Manhattan askeri araştırma
projesinde çalışmaya başlamış
ancak atom bombasının sadece
caydırı amaçlarla kullanılması
fikrinde olduğu için
sorun yaşamış, başkaldırmış
ve Avrupa’da Amerikalılarla
rekabet edecek bir araştırma
merkezi kurulmasına ön ayak
olmuş.

Ede Teller ise hidrojen bombasının
mucidi ve bu silahın
ateşli savunucusu. Zor biri
olan Teller, 80’li yıllarda Yıldız
Savaşları programının da
ana destekçilerinden olmuş;
adını taşıyan bir göktaşı var.
Todor Karman ise, havacılık
ve uzay mühendisliği alanındaki
katkılarıyla tanınıyor.
I.Dünya savaşı sıralarında ilk
helikopterlerden birinin de
planlarını çizmiş, Ay ve Mars
gezegenindeki kraterlere adı
verilmiş.
Olağanüstü bir yetenek olan
Janos Neumann, bilgisayarın
yaratıcılarından. İki mercekli
objektif ise, Jozsef Petzval tarafından
bulunmuş. Elektrikli
motor ve dinamonun mucidi de Anyos Jedlik. Karoly Zipernowsky
de boş durmamış,
iki meslektaşı Otto Blathy ve
Miksa Deri ile birlikte elektrik
transformatörünü bulmuş.
Tivadar Puskas telefon santralini
icat etmiş. Söylentiye
göre bütün dünyada kullanılan
“alo” kelimesinin kaynağında
o var; ilk denemesinde, Macarcada
“duyuyorum” anlamına
gelen “hallom” cevabını
vermiş. Denemeyi izleyen yabancılar
kelimeyi taklit edip
tekrarlayınca uluslararası hale
gelmiş. Donat Banki de karbüratörün
mucidi. İlham kaynağının,
ağzında su püskürten
bir aparatla çiçek sularken
gördüğü bir çiçek satıcısı olduğu
söyleniyor.
Tükenmez kalemin yaratıcısı
ise, gazeteci Laszlo Jozsef
Biro. Nazi baskısı nedeniyle
kaçtığı Arjantin’de, “mürekkep
damlatmayan” kalemi
üreten ilk fabrikanın açılması
onun eseri. Zekâ ya da sabır
küpü adını verdiğimiz ve 80’li
yıllara damgasını vuran Rubik
Küpü, mimar Ernö Rubik
tarafından icat edilmiş.
Bu sevimli mekanik bulmaca
dünyanın en çok satılan oyuncağı;
keşfinin 40. yıldönümü
2014’te kutlanacak.
Peter Karoly Goldmark ise
renkli televizyonu geliştirmesi
ve 1980’ler öncesinde müzik
dinlenen her evde bulunan
“uzunçalar”ların, yani 33’lük
plakların yaratıcısı.
Matematikçi Frigyes Riesz
fonksiyonel analizin kurucularından.
Bugün kendi adıyla
anılan teoremleri bulmuş.
Yine dahi olarak adlandırılan
Janos Bolyai, Öklid paralellik
aksiyomunu kanıtlamış;
üstelik benzer bir çalışmanın
kendisinden önce yapıldığını
bilmeden. Aralarında Çince
ve Tibetçenin de bulunduğu
dokuz dil biliyor ve çok iyi
keman çalıyormuş. İstatistikçi
Laszlo Kiss anket yöntemleri
ve araçları konusunda
önemli rol oynamış.
Amerikan yönetiminin ilk
resmi anket uzmanı ünvanına
sahip ve birçok yeniliğe
imza atmış.

Milyarder Charles Simonyi
ise, Microsoft Word ve Excel
programlarının geliştirilmesinde
önemli rol oynamış bir
bilgisayar yazılımcısı. Simonyi,
uzaya iki kere giden
ilk turist. Taşınabilir dosya sistemlerini
oluşturmuş ve değişkenlerin
isimlendirilmesiyle
ilgili bir yöntem olan
Macar Notasyonu’nu geliştirmiş.
|